اوزون تراپی چیست؟ کاربرد اوزون تراپی در دندان پزشکی آیا ازون سمی است؟ موارد منع مصرف اوزون تراپی نقش ازن در دندانپزشکی ترمیمی نقش ازن در پریودنتولوژی نقش ازون در بازسازی استخوان نقش ازن در جراحی دهان نقش ازون تراپی در درمان ریشه نقش ازون در دندان پزشکی کودکان فواید و مضرات استفاده از اوزون […]
شاید با شنیدن واژه «اوزون» به یاد گاز اوزونی بیفتید که از ما در برابر نور خورشید محافظت می‌کند. از این گاز در بخش‌های مختلف صنعتی و پزشکی استفاده می‌شود. در دنیای دندانپزشکی نیز از اوزون تراپی در روند درمانی استفاده می‌کنند. حال ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که ازون تراپی چیست و چه کاربردی در دندان پزشکی دارد؟ در این مقاله به بررسی اوزون تراپی می‌پردازیم و کاربرد آن را در دنیای دندان پزشک توضیح می‌دهیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
مشاوره تخصصی و رایگان
همین الان با یک کلیک تماس بگیرید
۰۲۱۹۱۰۰۹۹۱۸
اوزون تراپی چیست؟
ازن (اکسیژن تریاتومیک) ترکیبی از سه اتم اکسیژن طبیعی است. ازن سومین اکسیدان قدرتمند است که به دلیل ساختار شیمیایی آن خاصیت رادیکال ندارد. می‌توان از اوزون در دندانپزشکی به عنوان یک عامل ضد میکروبی قوی استفاده کرد. همچنین می‌توان از آن در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها و… استفاده کرد. از ازون در پروتزهای دندانی، اندودنتیکس، دندانپزشکی ترمیمی، پریودنتولوژی و جراحی دهان و فک و صورت استفاده می‌شود.
این گاز غشای سلولی را از بین می‌برد و اثر ضد میکروبی دارد. ازون با پیوندهای دوگانه هیدروکربن های غشای سلولی واکنش داده و با عمل اکسیدان ثانویه باعث تغییر محتوای سلول می‌شود. ازن در برابر گونه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک بسیار موثر است. فعالیت ضد میکروبی ازن در pH مایع و اسیدی افزایش می‌یابد. اساس مکانیسم و کارکرد ازن در عفونت‌های ویروسی، مهار حساسیت پراکسید سلولی آلوده و سنتز پروتئین های ویروسی (با تغییر فعالیت آنزیم ترانس کریپتاز معکوس) است.
ازن بر ایمنی سلولی و هومورال تأثیر می‌گذارد. تکثیر و سنتز ایمونوگلوبولین را در سلول‌های ایمنی تحریک می‌کند، حساسیت فاگوسیتوز ماکروفاژها را تسریع می‌کند و سایر عملکردهای ماکروفاژ را فعال می‌کند. این فعال‌سازی منجر به تولید مولکول‌های خاصی به نام سیتوکین می‌شود. این نکته نشان می‌دهد که تجویز ازن در دوزهای پایین برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مفید است. اوزون همچنین سنتز مولکول‌های فعال بیولوژیکی مانند اینترلوکین‌ها، لکوترین‌ها و پروستوگلاندین‌ها را گسترش می‌دهد و در نتیجه به کاهش التهاب و بهبود زخم کمک می‌کند.
ازن فشار نسبی اکسیژن را در بافت‌ها و انتقال اکسیژن در بدن را افزایش می‌دهد و باعث تغییر در متابولیسم سلولی می‌شود. این تغییر استفاده از تنفس اکسیژن‌دار و در نتیجه منابع انرژی (گلیکولیز، چرخه کربس، بتا اکسیداسیون اسیدهای چرب) را افزایش می‌دهد. همچنین از فروپاشی گلبول‌های قرمز جلوگیری می‌کند و سطح تماس آن‌ها را برای انتقال اکسیژن افزایش می‌دهد. چرخه کربس را فعال و تولید آدنوزین تری فسفات (ATP) را تحریک می‌کند و باعث کاهش قابل توجه نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید (NADH) می‌شود. در نتیجه، منجر به اکسیداسیون سیتوکروم C می‌شود. اوزون درمانی تولید آنزیم‌هایی مانند گلوتاتیون پراکسیداز، کاتالاز و سوپراکسید دی موتاز را تحریک می‌کند. این موارد به عنوان پاک‌کننده رادیکال‌های آزاد عمل می‌کنند.
علاوه بر این، با تحریک میتوکندری و ریبوزوم، سنتز پروتئین درون سلولی را تقویت می‌کند. این تغییر ممکن است منجر به فعال شدن عملکرد سلولی و بازسازی بافت‌ها و اندام‌ها شود. ازون با تحریک آزادسازی گشادکننده‌های عروقی مانند اکسید نیتریک باعث اتساع در شریان‌ها و ونول‌ها می‌شود.
کاربرد اوزون تراپی در دندان پزشکی
از ازون در بخش‌های مختلف دندانپزشکی استفاده می‌شود. در ادامه این موارد را نام می‌بریم:
- پاکسازی بیوفیلم (از بین بردن پاتوژن های باکتریایی).
- ضدعفونی کردن پاکت پریودنتال و ضدعفونی استخوانی.
- پیشگیری از پوسیدگی دندان.
- درمان ریشه.
- کشیدن دندان.
- درمان حساسیت دندان.
- درمان مفصل گیجگاهی فکی.
- تحلیل لثه.
- کنترل درد.
- کنترل عفونت.
- تسریع بهبود زخم.
- بازسازی بافت.
- کنترل بوی بد دهان.
- سفید کردن دندان (بلیچینگ).
در دندان پزشکی می‌توان از گاز ازن، آب ازن دار، روغن زیتون ازن دار یا روغن آفتابگردان ازونه استفاده کرد. حالت گازی اوزون بسیار ناپایدار است. برای همین بیشتر به شکل محلول شده در آب استفاده می‌شود. در آب برای چند روز دوام می‌آورد. نتیجه مطالعات نشان می‌دهد که اگر در روغنی همانند روغن زیتون ۱۰۰ درصد خالص ترکیب شود تا چند ماه و حتی چند سال دوام می‌آورد.
آیا ازون سمی است؟
نباید فراموش کرد که ازن در صورت استنشاق یک گاز سمی است. چشم‌ها و ریه‌ها در برابر ازن بسیار حساس هستند. به همین دلیل، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ازن می‌تواند عوارض جانبی مانند اپی فورا (آبریزش چشم)، تحریک مجاری هوایی فوقانی، انقباض برونش، رینیت، سرفه، سردرد و استفراغ داشته باشد و بسته به مدت زمان قرار گرفتن در معرض ازن عوارض متفاوت و شدیدتر می‌شوند. با این حال، گاز ازن یک ضدعفونی کننده شیمیایی نیست و پس از اتمام کار به دلیل ساختار ناپایداری که دارد به سرعت به اکسیژن تبدیل می‌شود. به همین دلیل هم استفاده از آن در دنیای دندان پزشکی روز به روز افزایش می‌یابد.
موارد منع مصرف اوزون تراپی
درست است که اوزون تراپی فواید بسیاری دارد؛ اما در برخی موارد نمی‌توان از آن استفاده کرد. در ادامه موقعیت‌های مختلفی را که استفاده از ازون تراپی در آن‌ها ممنوع است، نام می‌بریم:
- بارداری.
- پرکاری تیروئید.
- کمبود گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز.
- کم خونی شدید.
- میاستنی شدید.
- خونریزی فعال.
- مسمومیت حاد الکلی.
در دندانپزشکی از این گاز به دلیل خواص بیولوژیکی که دارد، برای درمان بیماری‌های مختلف یا پیشگیری از آن‌ها استفاده شود. ازن در پریودنتولوژی (لثه، پریودنتیت، پری ایمپلنتیت، آسیب‌های جراحی، طب پیشگیری)، پاتولوژی های دهان (استوماتیت، زخم آفتی، کاندیدیازیس، عفونت‌های تبخال)، اندودنتیکس (درمان کانال ریشه، فیستول، آبسه)، روش‌های جراحی (هموستات، ترمیم زخم، کاشت، کاشت مجدد، کشیدن دندان)، پروتزهای دندانی (ضدعفونی روکش‌ها، ضدعفونی قسمت آلیاژی پروتزهای جزئی)، ارتودنسی (اختلالات عملکرد TME، تریسموس، میوآرتروپاتی) و دندانپزشکی ترمیمی (حساسیت بیش از حد، سندرم دندان ترک خورده، بلیچینگ، ضدعفونی حفره) کاربرد دارد.
نقش ازن در دندانپزشکی ترمیمی
در سال‌های اخیر از اوزون تراپی به عنوان روشی جدید برای درمان پوسیدگی استفاده می‌شود. ازون می‌تواند باعث توقف یا سفت شدن ضایعات پوسیدگی شود. می‌توان از ازون برای از بین بردن بدون درد باکتری‌های پوسیدگی استفاده کرد. مطالعات بسیاری در این زمینه انجام شده است و نتایج اکثر این مطالعات بسیار مثبت بوده است و همین امر نشان‌دهنده این است که ازون می‌تواند در درمان پوسیدگی بسیار موثر باشد.
از اوزون تراپی برای کاهش حساسیت دندان هم می‌توان استفاده کرد. ساختار دندان آن قدرها هم قوی و محکم نیست و ممکن است در اثر ساییدگی، فرسایش یا ضربه، مینای دندان و عاج آن از بین برود. این امر باعث ایجاد حساسیت می‌شود. در واقع می‌توان حساسیت دندان‌های حساس شده را کاهش داد. علاوه بر این، می‌توان از آن برای کاهش علائم بیماران مبتلا به سندروم دندان ترک خورده استفاده کرد. همچنین با ازون می‌توان دندان‌های زرد را روشن کرد و رنگ تیره آنان را از بین برد.
نقش ازن در پریودنتولوژی
با توجه به خاصیت ضد میکروبی اوزون تراپی، از آن در زمینه پریودنتولوژی استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد که ازون در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها موثر عمل کند. برای این کار از آب یا روغن ازونه استفاده می‌شود. آب ازن دار دارای اثر ضد باکتریایی قوی علیه باکتری استرپتوکوک موتانس در بیوفیلم پلاک است. حتی می‌توان گفت موثرترین روش برای از بین بردن باکتری‌ها اوزون درمانی است.
نقش ازون در بازسازی استخوان
علاوه بر خواص ضدعفونی کننده ازون، می‌توان گفت که این گاز تاثیر زیادی روی بازسازی استخوان دارد. با توجه به نتایج مطالعات انجام شده، استفاده از ازون همراه با اتوگرافت باعث افزایش سطح کلی استخوان و تعداد استئوبلاست ها می‌شود.
نقش ازن در جراحی دهان
اوزون تراپی به دلیل خواص بیولوژیکی همانند بهبود زخم، بهبود قابلیت‌های گلبول‌های قرمز و تسهیل آزادسازی اکسیژن در بافت‌ها، کاربرد وسیعی در جراحی دهان دارد. همه این رویدادهای بیولوژیکی باعث بهبود خون رسانی به مناطق ایسکمیک می‌شوند. در نتیجه می‌توان از ازن در مواردی مثل ترمیم زخم ایجاد شده پس از مداخلات جراحی (به عنوان مثال در زمان کشیدن دندان یا ایمپلنت دندان) استفاده کرد.
بیشتر بدانید : ایمپلنت دندان
همچنین می‌توان از آن برای ضدعفونی ناحیه زخم، درمان ضایعات بافت نرم (زخم آفتی، هرپس سیمپلکس، هرپس زوستر و غیره)، اختلالات التیام بخشی در استخوان و بافت نرم، آلوئولیت، پری ایمپلنتیت، استئونکروز مرتبط با بیس فسفونات، پیوند دندان و رفع آلودگی سطوح ریشه دندان‌های کشیده شده استفاده کرد. استفاده از آب ازونه برای عفونت‌هایی که ممکن است پس از استئوتومی در جراحی دهان رخ دهد هم توصیه می‌شود. نتایج برخی از مطالعات نشان داده است که آب ازونه از نظر بالینی و بافت‌شناسی تأثیر مثبتی بر بهبود بافت نرم دارد.
نقش ازون تراپی در درمان ریشه
با توجه به ویژگی ضدمیکروبی قوی از این گاز برای درمان ریشه هم استفاده می‌شود. البته ازون زمانی می‌تواند عامل موثری باشد که با غلظت مناسب و به مدت زمان کافی استفاده شود و پس از انجام این کار، سایر مراحل درمانی به روش صحیح در کانال ریشه انجام شوند. از آب ازونه هم می‌توان به عنوان شوینده داخلی کانال‌ها استفاده کرد. اگر از آن به عنوان شوینده کانال استفاده شود، موجب بازسازی بافت و بهبود بهتر استخوان می‌شود.
نقش ازون در دندان پزشکی کودکان
اکثر روش‌های درمانی که با ازون انجام می‌شوند، می‌توانند برای کودکان هم موثر باشند. در ادامه کاربرد ازون تراپی در دندانپزشکی کودکان را نام می‌بریم:
- کاربرد در پوسیدگی اولیه (اثر رمینرالیزاسیون).
- کاربرد در پوسیدگی سطح ریشه (اثر ضد باکتریایی).
- استفاده به عنوان ضدعفونی کننده کانال ریشه (به علت اثر ضد باکتریایی)
- تسریع در بهبود زخم پس از درمان جراحی.
- درمان زخم‌های دهان و آفت.
- درمان اختلالات و بی‌نظمی‌های مفصل گیجگاهی فکی.
- کاربرد در بلیچینگ دندان.
در درمان دندان‌ها ازون می‌تواند به گلیکوپروتئین ها، گلیکولیپیدها و سایر اسیدهای آمینه حمله کند و سیستم‌های کنترل آنزیمی سلول‌ها را مسدود کند؛ بنابراین، نفوذپذیری غشای سلولی افزایش می‌یابد و رشد آن متوقف می‌شود. پس از آن، مولکول‌های ازون می‌توانند به سرعت وارد سلول شده و باعث مرگ میکروارگانیسم‌ها شوند.
علاوه بر این، ازن یک عامل اکسیداتیو است و می‌تواند عاج دمینرالیزه شده را دوباره معدنی کند. قوی‌ترین اسیدی که به طور طبیعی توسط باکتری‌های اسید زا (در طی تشکیل پوسیدگی) تولید می‌شود، اسید پیروویک است. اسید پیروویک نسبت به ازون واکنش می‌دهد و حالت اکسیداتیو دکربوکسیله پیدا می‌کند و سپس به استات و دی اکسید کربن تبدیل می‌شود. از نظر تئوری، می‌توان از ازون برای کاهش تعداد باکتری‌ها در ضایعات پوسیدگی فعال استفاده کرد و در نتیجه می‌توان به طور موقت پیشرفت پوسیدگی را متوقف کرد. حتی می‌توان ترمیم پوسیدگی را به تاخیر انداخت یا از آن جلوگیری کرد. همچنین می‌توان از ازون برای حذف باکتری‌های گودال‌ها و شکاف‌هایی استفاده کرد که دسترسی به آن‌ها با روش‌های متداول بسیار دشوار است و مستعدترین مناطق برای ایجاد پوسیدگی هستند.
فواید و مضرات استفاده از اوزون در دندان پزشکی
ازن تراپی مزایای زیادی برای سلامت دندان‌ها دارد:
- ریشه‌کنی پوسیدگی دندان: اوزون تراپی بهترین روش برای درمان پوسیدگی خفیف دندان بدون ایجاد درد و ناراحتی برای بیمار است.
- رمینرالیزاسیون موثر: از ازون برای درمان مینای دندان ضعیف شده می‌توان استفاده کرد.
- غیرتهاجمی: در بسیاری از درمان‌های اوزون تراپی، ازون را مستقیماً روی قسمت خارجی دندان یا لثه اعمال می‌کنند. هیچ حفاری زیاد و قوی در درمان حفره با ازون وجود ندارد.
- کاهش حساسیت دندان: حساسیت دندان معمولاً به دلیل نازک بودن مینای آن ایجاد می‌شود. از آنجایی که اوزون تراپی درمان موثری برای مینای دندان است، روشی ایدئال برای درمان دندان‌های حساس است.
- درمان آفت: مطالعات نشان داده‌اند که اوزون درمانی می‌تواند به طور موثر زخم‌های شانکر را درمان و التیام بخشد. همچنین به کاهش درد ناشی از آفت کمک می‌کند.
- درمان درد مفصل گیجگاهی فکی (TMJ): اوزون درمانی می‌تواند یک درمان طبیعی و بسیار موثر برای درد TMJ باشد.
- ایمن، موثر و طبیعی: در بسیاری از درمان‌های دندانپزشکی از مواد سمی مانند جیوه استفاده می‌شود. اوزون مولکولی است که در طبیعت یافت می‌شود؛ بنابراین به راحتی در عرض چند دقیقه پس از استفاده به اکسیژن تجزیه می‌شود.
- نتایج سریع: از آنجایی که نیازی به بی‌حسی نیست و استفاده از ازون تنها چند ثانیه طول می‌کشد، زمان درمان نیز کاهش می‌یابد.
اوزون تراپی مضرات کم و نادری هم دارد:
مشابه بسیاری از روش‌های درمانی، اوزون‌تراپی در صورت نادرست انجام شدن، خطراتی را به همراه دارد. شایع‌ترین عوارض جانبی اوزون تراپی تحریک دستگاه تنفسی فوقانی و سرفه است. بروز عوارض جانبی این روش درمانی بسیار نادر است. استنشاق ازون می‌تواند گلو را تحریک کند و حتی باعث آسیب ریه شود. با این حال، احتمال وقوع این اتفاق در مطب دندانپزشکی ماهر نادر است.
مشاوره تخصصی و رایگان
همین الان با یک کلیک تماس بگیرید
۰۲۱۹۱۰۰۹۹۱۸
کلام آخر
در این مقاله به بررسی چیستی اوزون تراپی و کاربرد آن در بخش‌های مختلف دندانپزشکی پرداختیم. استفاده از این گاز در دنیای دندانپزشکی بیشتر هم خواهد شد. علت آن هم اثرات عالی و عوارض جانبی بسیار کم است. با این حال، هنوز دانشمندان در حال مطالعه این روش هستند و به مطالعات بیشتری در زمینه‌های مختلف نیاز است؛ اما تا کنون نتایج اکثر این تحقیقات مثبت بوده است و شما هم می‌توانید با خیال راحت در مطلب دندانپزشکی ماهر و باتجربه از این روش استفاده کنید. آیا تا کنون دندان پزشک شما از این روش برای درمان دندان‌های شما استفاده کرده است؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.