انواع انحراف فک و راه های درمان آن

فهرست مطالب

یکی از مشکلاتی که ممکن است در صورت افراد وجود داشته باشد و موجب عدم قرینگی آن شود، انحراف و ناهنجاری فک است. این مشکل به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و می‌توان آن را با کمک راه‌های گوناگون برطرف کرد. گاهی این عارضه می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کند. برای همین بهتر است هر چه زودتر درمان شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی انحراف فک و نحوه درمان آن بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

منظور از انحراف فک چیست؟

منظور از انحراف فک، مشکلی است که باعث می‌شود استخوان این ناحیه از صورت کج و نامتقارن شود. این مشکل معمولاً خود را در فک پایین نشان می‌دهد. در حالت عادی، دو بخش بالایی و پایین فک باید روی هم قرار بگیرند و حالت متقارنی داشته باشند. در حالت ناهنجاری و انحراف، فک بالا یا پایین به سمت راست یا چپ کج شده است. گاهی هم ممکن است فک بالا یا پایین کمی جلوتر یا عقب‌تر باشد. در نتیجه، این دو بخش روی هم قرار نمی‌گیرند و می‌توان در اکثر موارد این کجی را به راحتی مشاهده کرد.

انواع ناهنجاری فک

انحراف فک انواع مختلفی دارد. هر کدام از این موارد می‌توانند مشکلات خاصی همچون اذیت شدن فرد در هنگام غذا خوردن، اختلال در گفتار، ایجاد سردرد و… شوند. در ادامه انواع ناهنجاری های فک را بررسی می‌کنیم.

ناهنجاری فک کلاس یک

در این حالت فک بالا و پایین روی هم قرار گرفته‌اند و حالت متوازنی دارند؛ اما مشکل این است که فضای کافی برای همه دندان‌ها وجود ندارد. به همین دلیل هم دندان‌ها به هم فشرده‌تر می‌شوند. عدم فضای کافی و فشرده شدن دندان‌ها موجب بروز مشکلاتی همچون کج شدن دندان‌ها، نامرتب بودن آن‌ها، جلو زدگی دندان یا روی هم درآمدن آن‌ها می‌شود.

ناهنجاری فک کلاس دو

در این حالت دیگر فک بالا و پایین روی هم قرار نمی‌گیرند و توازنی میان آن‌ها وجود ندارد. در ناهنجاری فک کلاس دو فک بالا جلوتر از فک پایین است. اگر این مشکل در سنین پایین تشخیص داده شود، می‌توان با روش‌هایی مانند ارتودنسی آن را درمان کرد. در سنین بالاتر باید از جراحی برای درمان این مشکل استفاده کرد.

ناهنجاری فک کلاس سه

در این نوع انحراف نیز فک بالا و پایین متوازن نیستند. در این حالت فک پایین کمی جلوتر از فک بالا قرار دارد. وقتی این مشکل وجود داشته باشد، ممکن است دندان‌های فک پایین به سمت عقب رشد کنند تا فضای خالی میان دو فک را پر کنند. برای درمان این مشکل هم می‌توان از ارتودنسی استفاده کرد. به شرطی که بیمار در سنین پایین و قبل از بلوغ باشد. در غیر این صورت با جراحی می‌توان مشکل را رفع کرد. نکته مهمی که در درمان این مشکل وجود دارد این است که اگر فک پایین علاوه بر عقب‌تر بودن، بزرگ‌تر هم باشد، دیگر نمی‌توان با ارتودنسی آن را درمان کرد و باید از جراحی استفاده کرد.

دلایل بروز انحراف فک چیست؟

این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی رخ بدهد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• وراثت و ژنتیک

در بسیاری از موارد علت انحراف فک، ژنتیک است. اگر برخی از اعضای خانواده شما دچار این مشکل هستند، ممکن است فرزند شما نیز به این مشکل دچار شود. گاهی برخی از داروهایی که در دوران بارداری مصرف می‌شوند، ممکن است موجب بروز این مشکل شوند و روی جنین اثر منفی بگذارند.

• ضربه و آسیب

در برخی موارد نیز ممکن است علت ناهنجاری فک، ضربه یا آسیب باشد. اگر فرد تصادف کند، در ورزش‌هایی مثل بوکس به او ضربه وارد شود و… ممکن است دچار شکستگی یا دررفتگی فک شود. اگر فک بشکند و بد جوش بخورد، ممکن است انحرافی ایجاد شود و فک کج باقی بماند.

• زود افتادن دندان‌های شیری

در برخی از کودکان دندان‌های شیری زود می‌افتند. وقتی دندان زود بیفتد، دندان‌های دائمی کمی دیرتر جای آنان را پر می‌کنند. در این زمان دندان‌های موجود به سمت فضاهای خالی کج می‌شوند و حرکت می‌کنند. این امر باعث به هم ریختگی دندان‌ها می‌شود. همان طور که اشاره کردیم، ناهنجاری فک کلاس یک زمانی رخ می‌دهد که فک‌ها متوازن و هماهنگ هستند اما دندان‌ها به دلایل مختلف کج شده‌اند و نامرتب رشد کرده‌اند.

• همی مندیبولار هیپرتروفی

همی مندیبولار هیپرتروفی بیماری است که علت آن ناشناخته است و در اواخر دوران نوجوانی رخ می‌دهد و موجب کج شدن فک می‌شود. دانشمندان احتمال می‌دهند که این بیماری به دلایل هورمونی رخ بدهد. این مشکل بیشتر در زنان دیده می‌شود و با رخ دادن آن، یک طرف استخوان فک بیشتر از سمت دیگر رشد می‌کند. این مشکل بیشتر فک پایین را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

• ضعف عضلات فک

گاهی عضلات یک طرف صورت فرد ضعیف‌تر هستند. گاهی این ضعف در حد فلج بودن است. همین امر باعث می‌شود تا یک سمت صورت فرد حالت عادی داشته باشد و سمت دیگر منحرف و کج شود.

• اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) از دیگر دلایل شایع انحراف فک است. گاهی فک فرد به دلیل آسیب‌دیدگی یا بیماری کج می‌شود و به دلیل بروز اختلال در مفصل گیجگاهی فکی، منحرف می‌شود.

• کج و ناهماهنگ بودن دندان‌ها

علت دیگر انحراف فک می‌تواند نامرتب بودن دندان ها باشد. وقتی دندان‌ها بیش از حد کج و نامنظم باشند، فرد نمی‌تواند دو فک خود را به خوبی روی هم قرار دهد. در نتیجه، به مرور زمان فک کج می‌شود.

• اختلالات بایت

برای هر نوع ناهماهنگی دندان‌ها نامی وجود دارد. کراس بایت، اوربایت، آندریابت، اورجت و اپن بایت همگی حالات مختلف فک و دندان را نشان می‌دهند. در همه این موارد جای دندان‌ها و فک‌ها آن گونه که باید نیست و انحرافت و ناهنجاری‌هایی وجود دارد.

بیشتر بدانید : دندان فک جوش

علائم انحراف فک

این مشکل علائم و عوارض مختلفی دارد. بسته به میزان انحراف و ناهنجاری، برخی از افراد ممکن است علائم را خفیف و برخی دیگر شدید تجربه کنند. در ادامه این موارد را نام می‌بریم:

• سردرد
• درد در ناحیه مفصل فک
• صدا دادن استخوان فک در زمان حرکت دادن آن مثل غذا خوردن
• احساس درد در شقیقه
• احساس درد در پشت و شانه
• فرم نامتقارن صورت
• نامنظم بودن دندان‌ها
• مشکل در حرف زدن
• مشکل در جویدن و بلع
• تنفس بیشتر از دهان
• بوی بد دهان
• مشکل شدن تنفس

بیشتر بدانید : اپن بایت

نحوه تشخیص انحراف فک

در اکثر موارد با دیدن صورت فرد می‌توان تشخیص داد که وی دچار یکی از ناهنجاری های فک است. گاهی نمی‌توان این مشکل را با نگاه به چهره فرد تشخیص داد. علاوه بر این، تشخیص نوع دقیق آن نیز با نگاه کردن به صورت فرد ممکن است و نیاز به معاینات عمیق‌تر و دقیق‌تری است. متخصص ارتودنسی دهان و رادیوگرافی‌ها را بررسی می‌کند. 

برای تشخیص دقیق معاینات داخلی دهانی انجام می‌شود. نمای جلوی صورت در معاینات خارجی دهانی به دقت بررسی می‌شود. معاینات داخلی می‌تواند عدم تقارن خطوط میانی صورت و دندان‌ها را بهتر نشان دهد. پس از تشخیص نوع انحراف، بهترین روش درمانی انتخاب می‌شود. برای درمان این مشکل می‌توان از روش‌های غیر جراحی و جراحی استفاده کرد که در ادامه به آنان می‌پردازیم.

درمان غیر جراحی انحراف فک

انتخاب نوع درمان به شدت ناهنجاری فک برمی‌گردد. علاوه بر این، سن بیمار نیز روی انتخاب روش درمانی تأثیرگذار است. وقتی که فرد نابالغ باشد، می‌توان از روش‌های غیر جراحی برای درمان این مشکل استفاده کرد. نکته دیگری که وجود دارد این است که گاهی از هر دو روش جراحی و غیر جراحی استفاده می‌شود. گاهی برای ترمیم کامل باید از هر دو روش استفاده شود تا تقارن صورت به درستی شکل بگیرد.

ارتودنسی: از جمله روش‌هایی که برای درمان ناهنجاری فک استفاده می‌شود، ارتودنسی است. از این روش اصولاً زمانی استفاده می‌شود که فرد زیر سن بلوغ قرار دارد. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که ارتودنسی صرفاً دندان‌ها را صاف می‌کند. در صورتی که این طور نیست. این روش می‌تواند ظاهر صورت شما را نیز تغییر دهد و تعادل را به آن بازگرداند. ارتودنسی در برابر روشی مانند بریس های سنتی بهتر عمل می‌کند و حدود سی درصد سریع‌تر نتیجه می‌دهد.

بیشتر بدانید : ارتودنسی دندان

استفاده از اینویزیلاین: یک روش درمانی محبوب دیگر برای تراز کردن دندان‌ها و تغییر شکل فک، استفاده از اینویزیلاین است. اینویزیلاین را می‌توان جا به جا کرد و از دهان درآورد. علاوه بر این، افراد دیگر نمی‌توانند تشخیص دهند که روی دندان‌های فرد چیزی قرار دارد. افرادی که تمایل ندارند از بریس فلزی استفاده کنند، می‌توانند از اینویزیلاین برای درمان مشکل خود بهره ببرند. البته استفاده از آن بستگی به شدت مشکل فرد دارد. در همه موارد نمی‌توان از این روش استفاده کرد.

ایمپلنت دندان: همان طور که پیشتر اشاره کردیم، از دست دادن دندان هم می‌تواند روی تراز فک فرد اثر بگذارد؛ زیرا دندان‌های مجاور فضای خالی سعی می‌کنند این بخش را پر کنند. برای همین به سمت بخش خالی حرکت می‌کنند و کج می‌شوند. کاشت ایمپلنت نه تنها روی ظاهر لبخند شما اثر می‌گذارد، بلکه می‌تواند شکل فک شما را نیز تغییر دهد.

بیشتر بدانید : ایمپلنت دندان

استفاده از روش جراحی برای درمان انحراف فک

وقتی مشکل شدید باشد و سن فرد نیز بالا باشد، باید از روش جراحی برای درمان مشکل استفاده شود. از آن جایی که استخوان‌ها پس از بلوغ انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند، درمان‌های ارتودنسی به تنهایی نمی‌توانند ناهنجاری های اسکلتی شدید را درمان کنند. به همین دلیل متخصص ارتودنسی از این روش برای گرفتن نتیجه بهتر استفاده می‌کند. 

پس از تشخیص دقیق مال اکلوژن نوع و نحوه استفاده از ارتودنسی و جراحی را مشخص می‌کنند. در برخی موارد ابتدا از ارتودنسی استفاده می‌شود. سپس جراحی فک انجم می‌شود. پس از جراحی دیگر مراحل درمانی ارتودنسی آغاز می‌شود. با توجه به شدت مال اکلوژن و شرایط فیزیولوژیکی بیمار، درمان ممکن است حدود ۱ تا ۲ سال طول بکشد. در ادامه رابطه ارتودنسی با جراحی فک را بهتر توضیح می‌دهیم.

رابطه ارتودنسی با جراحی فک

به طور کلی، هدف از ارتودنسی را می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد: ظاهر زیبا، دندان های زیبا، دندان هایی که به درستی کار می‌کنند، بهداشت بهتر دهان و دندان و ثبات. با این وجود، ممکن است در برخی موارد ارتودنسی به تنهایی برای رفع مال اکلوژن و تغییر شکل فک موثر و کافی نباشد. در نتیجه، از جراحی استفاده می‌شود؛ بنابراین ارتودنسی به همراه جراحی فک برای درمان بدشکلی دندان بیمار ضروری است. ابتدا دندان ها توسط ارتودنسی مرتب می‌شوند و سپس با جراحی فک های بالا و پایین متوازن می‌شوند. این گونه عملکرد دندان و دهان بهبود می‌یابد. در ادامه مراحل انجام ارتودنسی و جراحی را توضیح می‌دهیم.

برنامه‌ریزی درمانی

اولین قدم برای درمان ناهنجاری های فک که تنها با ارتودنسی قابل حل نیستند، برنامه‌ریزی درمان و نحوه به کارگیری هر دو روش است. در ابتدا مشکل بیمار، ریشه و شدت آن مشخص می‌شود. در ادامه، روش‌های درمانی که می‌توانند مشکل را حل کنند، بررسی می‌شوند. شدت مشکل از طریق آزمایشات و تصویربرداری‌های مختلف مشخص می‌شود. مهم‌ترین مرحله درمان، برنامه‌ریزی آن است زیرا پس از شروع درمان نمی‌توان به راحتی شیوه اجرای آن را تغییر داد یا حتی متوقف کرد.

انجام ارتودنسی قبل از جراحی

ارتودنسی مورد استفاده برای آماده‌سازی جراحی فک با ارتودنسی رایج تفاوت‌هایی دارد. برای دستیابی به ظاهری زیبا، باید دندان‌های مرتبی داشته باشید. علاوه بر این، شکل دندان‌ها روی ظاهر فک نیز اثر می‌گذارد. هدف از ارتودنسی قبل از جراحی، ایجاد وضعیتی مناسب برای دندان‌ها و آماده‌سازی آن‌ها برای جراحی است. در واقع قوس دندان ها در فک، نحوه قرارگیری دندان ها و نسبت دندان های بالا و پایین باید تا حدی قبل از جراحی فک تنظیم شود. از دستگاه‌ها و روش‌های مختلفی برای اصلاح و تغییر موقعیت دندان ها و فک ها استفاده می‌شود. زمان موردنیاز توسط متخصص ارتودنسی تعیین می‌شود، اما در شرایط عادی اصلاح اولیه دندان ها حدود ۱۲ تا ۱۸ ماه طول می‌کشد.

جراحی فک

جراحی فک یا جراحی ارتوگناتیک یک نوع جراحی ارتوپدی است که برای اصلاح ساختار و موقعیت فک ها استفاده می‌شود. جراحی فک یک روش تهاجمی محسوب می‌شود و در نتیجه عوارض مختلفی مانند التهاب، گرفتگی بینی و سینوس‌ها و مشکلات جویدن و بلع به مدت چند هفته دارد. ممکن است در این روش برای اصلاح اندازه و ساختار استخوان فک تغییرات مختلفی مانند پیوند استخوان یا برداشتن استخوان انجام شود.

ارتودنسی بعد از جراحی

پس از جراحی دوباره دوره استفاده از ارتودنسی شروع می‌شود. معمولاً پس از ۴ الی ۶ هفته باید به متخصص ارتودنسی مراجعه شود. اصولاً دوره درمان ارتودنسی پس از جراحی کوتاه‌تر است. از این روش برای اصلاح ناهنجاری های جزئی و تثبیت اثرات جراحی استفاده می‌شود. در واقع، هر گونه ناهنجاری جزئی باقی مانده پس از جراحی با این روش اصطلاح می‌شود. 

معمولاً این دوره درمانی ۶ ماه طول می‌کشد و از دستگاه‌های مختلف به ویژه الاستیک بین فکی استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که هر چه ارتودنسی قبل از جراحی دقیق‌تر و کامل‌تر انجام شود، ارتودنسی بعد از جراحی به زمان کمتری نیاز خواهد داشت. با پایان یافتن این دوره درمانی، بیمار باید خود را برای استفاده از ریتینرها (برای حفظ و تثبیت نتایج جراحی) آماده کند و تا مدتی از آن‌ها نیز استفاده کند.

سوالات متداول

1. آیا انحراف فک به خودی خود هم بهبود می‌یابد؟

این عارضه به خودی خود بهبود نمی‌یابد و نیاز به درمان‌های پزشکی دارد که توسط متخصص ارتودنسی طراحی و انجام می‌شود.

2. اگر انحراف فک درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

در صورت عدم درمان، فرد در نواحی فک، گردن و پشت احساس درد خواهد کرد. یکی از عوارض انحراف فک، مشکلات گوارشی است. هر گونه ناهنجاری فک می‌تواند بر سلامت دندان، زیبایی و ظاهر، گفتار و بلع تاثیر منفی بگذارد.

3. آیا تنها راه درمان ناهنجاری فک، ارتودنسی است؟

پیش از انتخاب شیوه درمانی، نوع ناهنجاری باید تشخیص داده شود. انعطاف‌پذیری و وضعیت حرکتی استخوان‌های فک روی انتخاب نحوه درمان تاثیر می‌گذارد. معمولاً از ارتودنسی برای درمان بیمارانی که زیر سن بلوغ هستند، استفاده می‌شود.

سخن نهایی

در این مقاله به بررسی انواع انحراف فک و راه‌های درمان آن پرداختیم. روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که برخی از آن‌ها تهاجمی و برخی دیگر کمتر تهاجمی هستند. درمان ناهنجاری های فک زمان‌بر است و بیمار باید صبور باشد و به پزشک خود اعتماد کند. معمولاً از روش‌های غیر جراحی و جراحی در راستای هم استفاده می‌شود. این گونه فرد می‌تواند نتیجه بهتری بگیرد. هر چند انتخاب نوع درمان به سن بیمار و شدت مشکلات وی بستگی دارد. آیا شما هم دچار چنین مشکلی هستید؟ لطفاً نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.