دهانشویه کلرید هگزین و کاربردهای آن

فهرست مطالب

اگر به خاطر بیماری لثه تحت درمان هستید یا برخی از پروسه های دندانپزشکی را انجام می دهید، متخصص دندانپزشکی شما ممکن است یک دهانشویه با خواص ضد باکتریایی را برای شما تجویز کند. این دهانشویه به کنترل و از بین بردن باکتری های موجود در دهان شما که باعث بیماری لثه می شوند کمک می کند و همچنین می تواند در جلوگیری از بروز عفونت پس از جراحی دهان و یا تسریع روند بهبودی موثر باشد. شما در ترکیب دهانشویه خود احتمالاً کلرید هگزین را خواهید یافت (که شکل نمک گلوکونات کلرهگزیدین است) یا ممکن است خود دهانشویه کلرید هگزین برای شما تجویز شود. این دهانشویه به قدری معروف و پرکاربرد است که تصمیم گرفتیم در مطلب امروز به طور کامل به آن بپردازیم. هر آنچه لازم است در مورد خواص، کاربردها، روش استفاده، موانع و محدودیت های استفاده و … این دهانشویه بدانید، در بخش های زیر گردآوری شده است.

دهانشویه کلرید هگزین چیست؟

کلرید هگزین یک دهانشویه میکروب‌ کش است که باکتری ‌های موجود در دهان را کاهش می‌ دهد و می تواند بیماری باکتریایی لثه (ژنژیویت) را درمان می کند. این دهانشویه با از بین بردن باکتری ها یا جلوگیری از رشد آنها عمل می کند که این امر به کاهش التهاب لثه ها کمک می نماید.

 با توجه به وبسایت معتبر https://www.ncbi.nlm.nih.gov یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ نشان می دهد که کلرهگزیدین موثرترین دهانشویه ضد عفونی کننده تا به امروز است. دندانپزشکان در درجه اول آن را برای درمان التهاب، تورم و خونریزی ناشی از التهاب لثه تجویز می کنند.

بیشتر بدانید : بهترین دهانشویه، انواع، مزایا، کاربرد

تاریخچه استفاده از کلرید هگزین در بهداشت دهان و دندان

تاریخچه استفاده از دهانشویه ممکن است به دوران باستان بازگردد. شواهد انسان شناسی نشان می دهد که بسیاری از فرهنگ های باستانی بهداشت دهان و دندان را به طور منظم رعایت می کردند. در واقع، محققان دستور العمل‌هایی را برای تمیز کردن دندان‌ها و فرآورده ‌های شاداب کننده نفس پیدا کرده‌ اند که به فرهنگ‌های مصر، چین، یونان و روم باستان برمی ‌گردد. مواد تشکیل دهنده شامل موادی مانند زغال چوب، میوه و گل های خشک است، اما هیچ مدرک معتبری در مورد اثربخشی این محصولات وجود ندارد.  

دهانشویه اولین بار در اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی به صورت تجاری تولید شد. بسیاری از برندهای اولیه دهانشویه حاوی الکل برای تثبیت فرمول بودند اما امروزه محصولات جایگزین، خاصیت میکروب کشی را بدون نیاز به تثبیت الکل، ارائه می‌ کنند. دهان شویه کلرید هگزین به عنوان یک ضد عفونی کننده موضعی موثر، برای اولین بار در سال ۱۹۵۴ در انگلستان به عنوان یک ماده ضد عفونی کننده زخم و برای ضد عفونی کردن پوست قبل از جراحی به بازار عرضه شد. اما تا سال ۱۹۷۶ طول کشید تا محققان توانایی آن در کاهش تشکیل پلاک را کشف کنند. و پس از آن به تدریج سایر خواص آن به اثبات رسید و خیلی زود به یک دهانشویه تجویزی محبوب تبدیل شد. این ضد عفونی کننده موضعی قوی فقط با نسخه پزشک برای کمک به مبارزه با بیماری لثه، بوی بد هان، عفونت های دهانی و … در دسترس است.

خواص ضدعفونی کننده کلرید هگزین

کلرید هگزین، خواص ضدعفونی کننده گسترده ای دارد که در زیر با آنها آشنا می شوید.

خواص ضدباکتریایی کلرید هگزین

 کلرهگزیدین به عنوان یک عامل درمانی با خواص ضدباکتریایی و ضد میکروبی طبقه بندی می شود زیرا میکروارگانیسم ها را با طیف وسیع تری نسبت به آنتی بیوتیک ها غیرفعال می کند و سرعت نابودی سریع تری را نسبت به سایر عوامل مشابه نشان می دهد. بسته به غلظت، این ماده می تواند اثرات باکتریواستاتیک (ممانعت از رشد باکتری ها) و باکتری کش (از بین بردن باکتری ها) داشته باشد. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که کلرهگزیدین می تواند تقریباً ۱۰۰ درصد از باکتری های گرم مثبت و گرم منفی را در عرض ۳۰ ثانیه از بین ببرد. اما چگونه عمل می کند؟ کلرهگزیدین گلوکونات دارای بار مثبت است و با یک سلول باکتری با بار منفی واکنش می دهد. سپس به آن سلول نفوذ می کند و منجر به اختلال در غشای سلولی و در نتیجه مرگ آن می شود.

خواص ضد ویروسی کلرید هگزین

کلرید هگزین دارای خواص ضد ویروسی نیز می باشد. این ماده می تواند به منظور جلوگیری از سرایت ویروس های هرپس (تبخال) یا جهت درمان ضایعات ناشی از آن در حفره دهان به کار رود و همچنین در از بین بردن ویروس مولد ایدز و هپاتیت موثر باشد. علاوه بر این، غرغره با دهانشویه کلرید هگزین قبل از انجام روش های دندانپزشکی، احتمال انتقال ویروس کرونا از فرد بیمار را کاهش می دهد و همچنین اثرات مثبت آن در کاهش بار بزاقی کرونا ویروس جدید در بیماران بستری شده بیمارستانی مشاهده شده است.

خواص ضد قارچی کلرید هگزین

مصرف موضعی کلرید هگزین می تواند روند تکثیر قارچ ها را کاهش دهد اما معمولا به عنوان یک درمان جانبی در کنار درمان اصلی به کار می رود. به عنوان مثال مصرف دهان شویه کلرید هگزین فاقد الکل در کم کردن برفک دهان (کاندیدیازیس دهان) که یک نوع عفونت قارچی محسوب می شود، موثر است.

کاربردهای دهانشویه کلرید هگزین

دهانشویه کلرید هگزین به واسطه خواص ضد ویروسی، ضد باکتریایی و ضد قارچی خود کاربردهای متعددی دارد و می تواند در زمینه های مختلف موثر واقع شود.

استفاده در بهداشت دهان و دندان روزانه

شما می توانید دهانشویه کلرید هگزین را به عنوان بخشی از روال بهداشت دهان و دندان روزانه خود به کار ببرید. البته استفاده از دهانشویه باید جنبه تکمیل کننده داشته باشد و نباید به هیچ وجه جایگزین مسواک زدن و کشیدن نخ دندان شود. این دهانشویه یک ضد پلاک قوی محسوب می شود و استفاده روزانه از آن می تواند به کاهش تشکیل پلاک و جرم های دندان کمک کند و همچنین در تسریع روند بهبود آفت و زخم های دهانی موثر باشد. این دهانشویه با ایجاد یک محیط ضد میکروبی در دهان به مدت طولانی (بین ۸ تا ۱۲ ساعت) به جلوگیری از پوسیدگی دندان ها نیز کمک می کند.

بیشتر بدانید : عفونت لثه و راه های درمان آن

قبل از عمل جراحی دهان و دندان

دهانشویه کلرید هگزین قبل از عمل جراحی دهان و دندان برای ضدعفونی کردن دهان و لثه ها و همچنین در طی جراحی برای شستشوی کانال ریشه دندان به کار می رود. همچنین مقداری کلرید هگزین به لیوان شستشوی دهان بیمار نیز اضافه می شود که این کار به کاهش آلودگی محیط کلینیک یا مطب دندانپزشکی کمک خواهد کرد. دندانپزشک قبل از استفاده از ابزارهای چرخنده دندانپزشکی و دستگاه های جرم گیری نیز از کلرید هگزین استفاده می کند.

استفاده در درمان بیماری های لثه

از کلرید هگزین برای درمان التهاب لثه استفاده می شود. این دهانشویه به فرو نشاندن التهاب (قرمزی) و تورم لثه‌ ها و کاهش خونریزی لثه کمک می‌ کند. التهاب لثه توسط باکتری‌ هایی ایجاد می‌ شود که در پوشش (پلاک) روی دندان ‌ها بین دفعات مسواک زدن رشد می کنند. کلرهگزیدین، این باکتری ها را از بین می برد و در نتیجه به تسکین و درمان التهاب لثه کمک می نماید. 

بیشتر بدانید : زخم لثه دندان مصنوعی و روش های درمان آن

استفاده در کنترل عفونت های دهانی

کلرید هگزین یک ماده بسیار موثر در کنترل عفونت های دهانی و زخم های دهانی است. این دهانشویه پرمصرف به دلیل خواص ضد میکروبی قوی خود می تواند زخم های مخاط دهان و زخم ها و عفونت های ناشی از التهاب لثه را برطرف نماید.

بیشتر بدانید : علت بوی بد دهان و روش های درمان آن

استفاده در کنترل بوی بد دهان

بوی بد دهان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از مصرف برخی از داروها و مشکلات گوارشی گرفته تا پوسیدگی و عفونت دندان و تجمع باکتری ها به علت عدم رعایت درست بهداشت دهانی. استفاده از کلرید هگزین به از بین بردن باکتری های مضر دهان و لثه که می توانند باعث پوسیدگی دندان و بوی بد دهان شوند، کمک می کند. البته استفاده از این دهانشویه در کنار پیروی از یک روال منظم بهداشت دهان و دندان موثر خواهد بود. با اینحال لازم به ذکر است که برای رفع کامل بوی بد دهان باید علت اصلی این مشکل توسط دندانپزشک مشخص شود و درمان های لازم صورت گیرد.

روش استفاده از دهانشویه کلرید هگزین

زمان و نحوه استفاده از دهانشویه کلرید هگزین به طور دقیق به کاربرد آن بستگی دارد.

توصیه های استفاده در بهداشت دهان و دندان روزانه

این دارو باید بلافاصله پس از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن استفاده شود.

• تمام خمیردندان را به طور کامل از دهان خود بشویید. دستورالعمل روی برچسب نسخه را دنبال کنید. ممکن است از درپوش ظرف اصلی برای اندازه گیری دوز استفاده شود یا یک پیمانه جداگانه، همراه دهانشویه باشد.
• پس از مسواک زدن طبق دستور پزشک، معمولاً دو بار در روز (بعد از صبحانه و قبل از خواب)، دهان خود را با این دهانشویه شستشو دهید.
• حدود ۱۵ میلی لیتر از این محلول را با استفاده از پیمانه اندازه گیری ارائه شده اندازه گیری کنید. محلول را به مدت ۳۰ ثانیه در دهان خود بچرخانید و سپس آن را تف کنید.
• محلول را قورت ندهید یا آن را با مواد دیگری مانند آب یا سایر دهانشویه ها مخلوط نکنید.
• تا چند ساعت پس از استفاده از دهانشویه کلرید هگزین از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. زیرا این کار اثر دهانشویه را کاهش می دهد.

روش استفاده قبل از جراحی دهان و دندان

کلرید هگزین در جراحی های فک و دهان، لثه و ایمپلنت به کار می رود. در واقع جراح قبل از شروع کار با ابزارهای دندانپزشکی از کلرید هگزین استفاده می کند. همچنین از این دهانشویه در لیوان بیمار برای شستشوی دهان قبل از شروع جراحی نیز استفاده خواهد شد.

روش استفاده در درمان بیماری های لثه

روش مصرف دهانشویه کلرید هگزین در درمان بیماری لثه مانند استفاده روزانه از آن است. یعنی پس از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان لازم است آن را به مدت ۳۰ ثانیه درون دهان تان بچرخانید و سپس به طور کامل خارج کنید. با اینحال دندانپزشک با توجه به وضعیت بیماری لثه شما یک نوع حاوی یا فاقد الکل را تجویز می کند و ممکن است از شما بخواهد بیشتر از ۲ بار در روز از آن استفاده کنید.

روش استفاده در کنترل عفونت های دهانی

ممکن است دندانپزشک برای کنترل عفونت های دهانی نظیر آبسه، آفت، پیوره، برفک، زخم های دهانی و … در کنار درمان دارویی خوراکی، استفاده از دهانشویه کلرید هگزین را نیز توصیه کند. بدین منظور بعد از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان باید حدود ۱۵ دقیقه صبر کنید تا فلوراید خمیر دندان تان جذب شود. سپس حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی لیتر دهانشویه (طبق دستور دندانپزشک) را به مدت ۳۰ ثانیه در دهان تان بچرخانید، به طوریکه به تمام قسمت های لثه، سقف دهان و انتهای گلو برسد. مراقب باشید آن را قورت ندهید. سپس دهانشویه را کاملا بیرون بریزید و حداقل تا ۳۰ دقیقه از خوردن و آشامیدن و آبکشی دهان خودداری نمایید. تعداد دفعات استفاده از دهانشویه کلرید هگزین و دوز مصرف با توجه به شدت عفونت دهانی شما توسط دندانپزشک مشخص خواهد شد.

روش استفاده در کنترل بوی بد دهان

هالیتوز یا بوی بد دهان واقعا آزاردهنده است و می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. عمده ترین دلیل بوی بد دهان تجمع و رشد بی رویه میکروارگانیسم های ایجاد کننده بوی بد و همچنین تولید ترکیبات فرار گوگردی توسط باکتری های مولد بوی بد می باشد. مصرف دهانشویه کلرید هگزین می تواند به از بین بردن این میکروارگانیسم ها و بی اثر کردن مواد شیمیایی مولد بوی بد دهان کمک کند. روش استفاده از این دهانشویه برای کنترل بوی بد دهان همانند سایر دهانشویه هاست: یعنی کافی است آن را به مدت ۳۰ ثانیه در دهان تان بچرخانید (البته پس از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان) و بیرون بریزید.

موانع و محدودیت های استفاده از دهانشویه کلرید هگزین

علی رغم مزایای متعدد و اثبات شده دهانشویه کلرید هگزین، استفاده از آن موانع و محدودیت هایی دارد.

حساسیت و عوارض جانبی ممکن

کلرید هگزین ممکن است یک واکنش آلرژیک نادر اما فوق العاده جدی ایجاد کند که می تواند خطرناک باشد در صورت مشاهده هر یک از علائم حساسیت زیر، مصرف آن را قطع کنید و با پزشک تماس بگیرید.

• کهیر، بثورات پوستی شدید، خس خس سینه، تنفس دشوار؛ عرق سرد، احساس سبکی سر؛ تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو.

سایر عوارض جانبی جدی مصرف این دهانشویه عبارتند از:

• ایجاد لکه های سفید یا زخم در داخل دهان یا روی لب ها
• تورم غدد بزاقی (زیر فک)
• تحریک دهان و گلو
• تغییر رنگ دندان ها، لب ها، پرکردگی دندان ها و پروتزها و …
• خشکی دهان
• حس طعم غیرمعمول یا ناخوشایند در دهان 
• کاهش حس چشایی
• سوزش دهان
• تحریک نوک زبان

تأثیر بر طعم و رنگ دهان

در ابتدای مصرف دهانشویه کلرید هگزین ممکن است متوجه کاهش حس چشایی، گزگز زبان و سوزش در دهان شوید. هنگام استفاده از این محصول برای بیماری لثه مراقب دهان خود باشید. دهانشویه کلرید هگزین می تواند باعث ایجاد لکه های قهوه ای روی دندان ها شود، زیرا ثابت شده که به هر دو بافت سخت و نرم متصل می شود. این دارو ممکن است طعم غذا را برای شما تغییر دهد. این اثر ممکن است تا ۴ ساعت پس از استفاده از این دهانشویه باقی بماند. معمولاً با ادامه استفاده از دهانشویه، این اثر کمرنگ تر خواهد شد. پس از قطع مصرف این دارو، طعم دهان شما باید به حالت عادی بازگردد.

محدودیت های استفاده در برخی موارد خاص

قبل از مصرف کلرید هگزین به موارد زیر دقت کنید:

• اگر به کلرهگزیدین گلوکونات حساسیت دارید، نباید از این دارو استفاده کنید.
• اگر بیماری پریودنتال دارید، ممکن است در حین استفاده از این دهانشویه به درمان های خاصی نیاز داشته باشید.
• این دارو را بدون نظر پزشک به یک کودک یا نوجوان ندهید. این دارو ممکن است باعث تحریک شدید یا سوختگی شیمیایی در کودکان خردسال شود. کلرید هگزین برای استفاده در افراد کمتر از ۱۸ سال تأیید نشده است.
• مشخص نیست که آیا این دارو به نوزاد متولد نشده (جنین) آسیب می رساند یا خیر. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
• مشخص نیست که آیا این دارو وارد شیر مادر می شود یا می تواند بر نوزاد شیرخوار تأثیر می گذارد یا خیر. بنابراین در صورت شیردهی حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

نکات مهم در استفاده از دهانشویه کلرید هگزین

توجه به نکات مهم در استفاده از دهانشویه کلرید هگزین به اثربخشی بهتر این دهانشویه و کاهش عوارض جانبی آن منجر می شود.

رعایت دستورالعمل های استفاده صحیح

در مدت استفاده از این دهانشویه، به موارد زیر دقت کنید:

• از تماس کلرید هگزین با چشم ها اجتناب کنید. اگر این محصول وارد چشم هایتان شد، آنها بلافاصله با آب بشویید و شستشو را حدود ۱۵ دقیقه ادامه دهید.
• دهانشویه را قورت ندهید. در صورت بلعیدن ممکن است به حالت تهوع و ناراحتی معده دچار شوید.
• همچنین به خاطر داشته باشید که دهانشویه کلرید هگزین برای استفاده طولانی مدت در نظر گرفته نمی شود. به طور معمول، طول دوره درمان یک تا دو ماه می باشد.
• تمام دستورالعمل های روی برچسب محصول را دنبال کنید. از این دهانشویه در مقادیر بیشتر یا کمتر و یا طولانی تر از مدت زمان توصیه شده استفاده نکنید.
• به این دهانشویه آب اضافه نکنید. بلافاصله پس از استفاده از آن، دهان خود را با آب یا سایر دهانشویه ها شستشو ندهید.
• کلرید هگزین ممکن است مزه تلخی داشته باشد. پس از مصرف این دارو دهان خود را آبکشی نکنید زیرا طعم تلخ را افزایش می دهد. همچنین با این کار، دارو شسته می شود و اثربخشی آن کاهش می یابد.
• علائم شما ممکن است قبل از برطرف شدن کامل التهاب لثه بهبود یابد. با اینحال دوره درمان را کامل کنید.

استفاده همراه با بهداشت دهانی منظم

مسئله مهمی که باید به آن توجه داشته باشید، آن است که هیچ نوع دهانشویه ای نمی تواند جایگزین روال مراقبت از دهان و دندان شما باشد. این بدان معناست که حتی در صورت استفاده از یک دهانشویه بسیار قوی مانند کلرید هگزین همچنان باید حداقل روزی دو بار مسواک بزنید و یکبار نخ دندان بکشید. حتی اگر هدف شما از مصرف این دهانشویه فقط رفع مشکل ساده ای مانند بوی بد دهان باشد و هیچ گونه مشکل دهانی دیگری نیز نداشته باشید، باز هم نباید به پشت گرمی این دهانشویه در مسواک زدن و کشیدن نخ دندان تعلل کنید. و فراموش نکنید که روش مصرف صحیح کلرید هگزین، در پایان روال مراقبت از دهان و دندان شماست؛ یعنی پس از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان!

مشاوره با پزشک و دندانپزشک

بسیاری از دهانشویه ها بدون نسخه قابل تهیه هستند، به همین دلیل ممکن است فکر کنید که انتخاب و استفاده از دهانشویه یک کار فوق العاده ساده و پیش پاافتاده است اما اصلا اینطور نیست!

شما باید قبل از گنجاندن هر نوع دهانشویه ای در روال مراقبت از دندان هایتان نظر پزشک یا دندانپزشک خود را جویا شوید؛ به خصوص اگر قصد دارید از یک دهانشویه قوی مانند کلرید هگزین استفاده کنید. ممکن است پزشک با توجه به شرایط بدنی و تاریخچه سلامتی شما استفاده از آن را مجاز نداند. یا اینکه دندانپزشک تان تشخیص دهد که دهانشویه دیگری برای مشکل فعلی شما مناسب تر است. 

این امر در مورد دوز دهانشویه، تعداد دفعات مصرف آن و همچنین مدت زمان درمان نیز صدق می کند. تمام این موارد فقط پس از مشورت با پزشک یا دندانپزشک تان مشخص خواهد شد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

به خاطر داشته باشید که هرگز با توصیه دیگران و بدون مشورت با دندانپزشک تان، از دهانشویه کلرید هگزین استفاده نکنید و بعلاوه، این دهانشویه را به فرد دیگری توصیه ننمایید.

سخن پایانی

یکی از ضروری ‌ترین اقداماتی که لازم است برای دندان‌های خود انجام دهید، پیروی از یک روال مراقبت از دندان دقیق و اصولی است که متناسب با نیازهای بهداشت دهان و دندان شما طراحی شده است. در برخی موارد ممکن است مجبور شوید نوع مسواک، خمیر دندان و حتی نخ دندان خود را تغییر دهید. در برخی شرایط ممکن است دهانشویه نیز به یک جزء ضروری از روتین مراقبت دهانی شما تبدیل شود. یکی از پرکاربردترین و معروف ترین دهانشویه های موجود در بازار که فقط با تجویز پزشک در دسترس شماست، کلرید هگزین می باشد. این دهانشویه دارای خواص ضد میکروبی بسیار قدرتمندی است که باعث شده کاربردهای متنوعی داشته باشد. اگر قصد دارید برای ارتقاء روال مراقبت از دهان و دندان خود از این دهانشویه استفاده کنید، حتما این کار را تحت نظر دندانپزشک تان انجام دهید. همچنین در صورتی که دندانپزشک تان دهانشویه کلرید هگزین را برای درمان بیماری های لثه تجویز کرده است، لطفا دوره درمان را کامل کنید و با رعایت دستورالعمل های استفاده صحیح، اثربخشی آن را به حداکثر برسانید.